Język białoruski jest odrębnym językiem słowiańskim, nie stanowi ani gwary , ani miejscowej odmiany innego języka. Choć często mylony jest z rosyjskim ze względu na wspólną historię i pewne podobieństwa. Należy do wschodniosłowiańskiej grupy języków, razem z rosyjskim i ukraińskim, ale ma swoją własną historię, fonetykę, gramatykę i słownictwo.
Język białoruski wyewoluował z języka staroruskiego (lub starobiałoruskiego), będącego językiem wspólnym dla wschodnich Słowian, w okresie integracji terytorialnej w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego (około XIII-XIV wieku). Ten proces, który rozpoczął się w XIII-XIV wieku, doprowadził do stopniowego wyodrębnienia języka białoruskiego jako odrębnego języka w XVI wieku. Pierwsza książka napisana po białorusku pojawiła się w 1517 roku, jej autorem był Franciszek Skaryna
Różnice między językiem białoruskim a językiem rosyjskim
1. Fonetyka i wymowa
- Białoruski zachował wiele archaicznych cech fonetycznych, które zanikły w rosyjskim. Na przykład:
- Zjawisko akania w białoruskim jest bardziej regularne niż w rosyjskim – wszystkie nieakcentowane samogłoski „o” i „e” przechodzą w „a”.
- Białoruski ma też specyficzne głoski, jak miękkie dz, ź, ć, które w rosyjskim nie występują lub brzmią inaczej.
2. Alfabet
- Oba języki używają cyrylicy, ale alfabet białoruski ma kilka unikalnych liter, np.:
- ґ (dźwięczne „g”, kiedyś używane w ukraińskim),
- ў (krótka „u”, przypomina angielskie „w”),
- і (litera obecna też w ukraińskim, ale nie w rosyjskim).
3. Słownictwo
- Białoruski ma więcej słów wspólnych z ukraińskim i językami zachodniosłowiańskimi (np. polskim), np.:
- białoruskie вокны („okna”) zamiast rosyjskiego окна,
- białoruskie дзякуй („dziękuję”) zamiast rosyjskiego спасибо.
4. Gramatyka
- W gramatyce widać różnice w użyciu przypadków, końcówek fleksyjnych i form czasownikowych.
- Przykładowo, w białoruskim występują formy przeszłe liczby podwójnej, które są nieobecne w rosyjskim.
Przykład porównawczy
| Polska | Białoruski | Rosyjski |
| Dziękuję | Дзякуй | Спасибо |
| Chleb | Хлеб | Хлеб |
| Okno | Вокна | Окна |
| Człowiek | Чалавек | Человек |
| Miasto | Горад | Город |
Historia i status języka białoruskiego w skrócie
- Białoruski rozwijał się od średniowiecznego języka starobiałoruskiego (język kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego).
- W XIX i XX wieku był marginalizowany przez politykę rusyfikacyjną.
- Obecnie jest językiem urzędowym Białorusi, ale w praktyce dominuje rosyjski, zwłaszcza w miastach. Mimo to białoruski przetrwał w kulturze ludowej, poezji i niektórych szkołach.
Czy język białoruski jest zagrożony?
Tak, według UNESCO białoruski należy do języków zagrożonych, ponieważ coraz mniej ludzi używa go na co dzień, zwłaszcza w miastach. Istnieją jednak ruchy oddolne i inicjatywy (np. kampania „Mova Nanova”) promujące użycie białoruskiego w życiu publicznym.
Polityka władz wobec języka białoruskiego
Władze Białorusi formalnie uznają język białoruski za jeden z dwóch języków urzędowych obok rosyjskiego. Jednak w praktyce jego użycie jest ograniczone, a dominacja języka rosyjskiego w życiu codziennym, edukacji i administracji jest powszechna
Prezydent Aleksander Łukaszenko wielokrotnie podkreślał znaczenie języka białoruskiego, sugerując zwiększenie liczby godzin lekcyjnych poświęconych temu językowi w szkołach średnich. Jednakże takie deklaracje nie przekładają się na realne zmiany w systemie edukacji, gdzie dominującym językiem nauczania pozostaje rosyjski. Z danych wynika, że zaledwie około 10% uczniów uczy się w języku białoruskim, a liczba ta z roku na rok maleje .(Rzeczpospolita, Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna)
Proces rusyfikacji
Od czasu objęcia władzy przez Łukaszenkę w latach 90. XX wieku, proces rusyfikacji Białorusi przyspieszył. Wiele szkół białoruskojęzycznych zostało zamkniętych lub przekształconych w placówki, gdzie nauczanie odbywa się głównie w języku rosyjskim. Ponadto, w mediach państwowych oraz w administracji publicznej dominuje język rosyjski, co marginalizuje obecność języka białoruskiego w życiu publicznym .(Rzeczpospolita)
Inicjatywy społeczne na rzecz języka białoruskiego
Pomimo ograniczonego wsparcia ze strony państwa, istnieją inicjatywy społeczne promujące język białoruski. Organizacje pozarządowe, takie jak Towarzystwo Języka Białoruskiego, opracowały projekty ustaw mające na celu ochronę i rozwój języka białoruskiego. Jednakże brak politycznej woli ze strony władz sprawia, że te inicjatywy nie mają większego wpływu na szeroką skalę .(Studium Europy Wschodniej UW)
Zobacz inne języki tłumaczone w Biurze tłumaczeń Meritum Link
Reasumując
Choć władze Białorusi formalnie uznają język białoruski, w praktyce jego użycie jest ograniczone, a proces rusyfikacji postępuje. Inicjatywy społeczne starają się promować język białoruski, jednak bez wsparcia ze strony państwa ich wpływ jest ograniczony. W związku z tym, mimo że język białoruski ma status urzędowy, jego obecność w życiu codziennym jest marginalna.
Czy język białoruski jest bardziej podobny do polskiego czy do ukraińskiego?
Język białoruski jest bardziej podobny do ukraińskiego niż do polskiego, choć wykazuje cechy wspólne z obiema grupami języków. Należy do wschodniosłowiańskiej grupy językowej, razem z rosyjskim i ukraińskim, co oznacza, że jego struktura gramatyczna, fonetyka i podstawowe słownictwo są bliższe tym językom niż językom zachodniosłowiańskim, do których należy polski czy np. język czeski.
Z ukraińskim białoruski łączy wiele cech, np.:
- podobna wymowa i intonacja,
- wspólne słownictwo: np. białoruskie „дзецi” i ukraińskie „діти” („dzieci”),
- podobne formy gramatyczne (np. tryb przeszły, rodzaje).
Jednakże, na poziomie leksyki białoruski zawiera również sporo zapożyczeń z języka polskiego, co wynika z wielowiekowych związków z Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Widać to w słowach takich jak „мэбля” (meble), „вокны” (okna) czy „дзякуй” (dziękuję), które mają bezpośrednie odpowiedniki w polszczyźnie.
Podsumowując, język białoruski jest genetycznie bliższy ukraińskiemu, ale pod względem wpływów kulturowych i słownikowych zauważalna jest także znaczna bliskość z językiem polskim. To sprawia, że białoruski jest unikalnym pomostem między Wschodem a Zachodem słowiańszczyzny.
Ilu mamy tłumaczy przysięgłych białoruskiego w Polsce?
Według dostępnych danych, w Polsce zarejestrowanych jest co najmniej siedmiu tłumaczy przysięgłych języka białoruskiego. Wykonują oni tłumaczenia przysięgłe z i na język białoruski, w tym dokumentów urzędowych, sądowych, edukacyjnych czy biznesowych. Ich usługi są szczególnie poszukiwane w województwach podlaskim, lubelskim i mazowieckim, gdzie znajduje się największa liczba osób posługujących się językiem białoruskim
Warto dodać, że zapotrzebowanie na tłumaczenia z języka białoruskiego rośnie, zwłaszcza w kontekście współpracy gospodarczej z Białorusią oraz rosnącej liczby obywateli Białorusi przebywających w Polsce. Firmy i instytucje, które współpracują z partnerami z Białorusi, często korzystają z usług tłumaczy przysięgłych, aby zapewnić prawidłową i wiarygodną komunikację w dokumentach urzędowych i biznesowych.
Czy język białoruski piszemy cyrylicą?
Cyrylica i głagolica to dwa różne alfabety używane do zapisywania języków słowiańskich, więc nie należy ich mylić. Gdyż różnią się znacznie pod względem pochodzenia, wyglądu i historii. Oto główne różnice między nimi:
1. Pochodzenie cyrylicy i głagolicy
- Głagolica – najstarszy znany alfabet słowiański, stworzony w IX wieku przez św. Cyryla (Konstantyna) z Salonik. Uważa się, że powstała jako pierwszy alfabet służący do zapisu języka staro-cerkiewno-słowiańskiego.
- Cyrylica – powstała nieco później, prawdopodobnie w Bułgarii, jako uproszczenie lub alternatywa dla głagolicy. Nazwa pochodzi od św. Cyryla, choć to nie on ją stworzył – prawdopodobnie zrobili to jego uczniowie.
2. Wygląd
- Głagolica – ma bardzo oryginalny, ozdobny i zaokrąglony wygląd. Litery są bardziej symboliczne, trudniejsze do przyswojenia dla użytkowników alfabetów łacińskich czy greckich.
- Cyrylica – jest bardziej zbliżona do alfabetu greckiego, ma prostsze, bardziej geometryczne kształty. Dzięki temu była łatwiejsza do adaptacji i przetrwała do dziś.
3. Użycie
- Głagolica – była używana głównie w średniowieczu, głównie przez Chorwatów i w niektórych cerkwiach słowiańskich. Dziś nie jest już używana jako pismo codzienne.
- Cyrylica – do dziś jest używana przez wiele narodów słowiańskich (np. Rosjan, Bułgarów, Serbów, Ukraińców) oraz niesłowiańskich (np. Kazachów, Kirgizów).
4. Znaczenie kulturowe
- Głagolica – ma głównie znaczenie historyczne i liturgiczne, zwłaszcza w kontekście chrześcijaństwa wschodniego i południowosłowiańskiego.
- Cyrylica – żywy system pisma, dynamicznie rozwijający się i dostosowywany do współczesnych potrzeb językowych.
Podsumowanie
| Cecha | Głagolica | Cyrylica |
| Pochodzenie | IX wiek, św. Cyryl | IX/X wiek, uczniowie Cyryla |
| Wygląd | Ozdobny, złożony | Prosty, inspirowany greką |
| Użycie | Historyczne, liturgiczne | Codzienne w wielu krajach |
| Zastosowanie przez | Nie używana na co dzień | Używana przez miliony ludzi |